انواع ماهیت حساب‌ها در حسابداری

ماهیت حسابها در حسابداری اصولا به دو دسته ماهیت بستانکار و بدهکار تقسیم می‌شود:

• ماهیت بدهکار

به حسابهای مانند دارایی‌های جاری، دارایی‌های ثابت، هزینه‌ها و بهای تمام شده کالا حسابهایی با ماهیت بدهکار گفته می‌شود. در واقع آنچه شرکت به عنوان دارایی کسب کرده و یا در گذشته خریداری نموده‌اند همگی ماهیت بدهکار دارند. حسابهایی که باعث کاهش دارایی‌های شرکت می‌شود ماهیت بدهکار دارند.

• ماهیت بستانکار

اما حساب‌هایی مانند بدهی‌های جاری، بدهی‌های بلند مدت، سرمایه و درآمد حساب‌هایی با ماهیت بستانکار می‌دانیم. به صورت کلی هر حسابی که باعث افزایش دارایی‌های شرکت شود مانند حساب‌های درآمد ماهیت بستانکار دارند.

انواع حساب و ماهیت آنها

ماهیت حسابها در حسابداری به چند دسته تقسیم می‌شود. در ادامه شما را بیشتر با انواع حسابها و ماهیت آنها آشنا می‌کنیم.

• ماهیت حساب فروش

در شرکتهای بازرگانی هر کالایی که فروش می‌رود، درآمدی کسب می‌شود. این درآمد حاصل از فروش کالا در حساب فروش یا فروش کالا درج میشود. اما حساب فروش چه نوع حسابی به شمار می‌آید؟ به معادل قیمت فروش کالاهایی که در طول دوره مالی به صورت نقد و نسیه به فروش رسیده‌اند. حساب فروش گفته میشود. حساب فروش ماهیت بستانکار دارد. و با ثبت یک سند بستانکار افزایش یافته و با ثبت بدهکار کاهش می‌یابد.

• ماهیت پیش پرداخت

اگر قبل از اینکه هزینه‌ای اتفاق بی‌افتد وجه کل هزینه به صورت یک جا پرداخت شود، این وجه در حسابی به نام حساب پیش پرداخت ثبت می‌شود. برای مثال می‌توان به اجاره ۶ ماه آینده اشاره داشت. این هزینه در حساب پیش پرداخت ثبت می‌شود و در زمانی که ۶ ماه به اتمام رسید، وجه از این حساب خارج می‌شود و به عنوان هزینه ثبت می‌شود. پس می‌توان گفت که حساب پیش پرداخت ماهیت بدهکار دارد. این نوع حساب به عنوان دارایی‌های جاری شناخته شده و یک حساب دائمی است. این ماهیت جزو ماهیت حساب‌ها به شمار می‌رود.

• ماهیت درآمد

درآمدی که از راه فروش کالا و یا ارائه خدمات به دست می‌آید باعث افزایش سرمایه شرکت می‌شود. حساب درآمد ماهیت بستانکار دارد و به ثبت بستانکار افزایش خواهد یافت.

• ماهیت خرید

با خرید یک کالا در شرکتهای بازرگانی و یا خرید هر کالایی در دیگر انواع شرکت در یک دوره مالی چه به صورت نقد انجام شود و چه به صورت نسیه در حساب خرید ثبت می‌شود. به عبارتی می‌توان گفت با خرید کالا یک سند بدهکار ثبت می‌شود. حساب خرید ماهیت بدهکار دارد و با هر ثبت بدهکار افزایش و با ثبت بستانکار کاهش می‌یابد.

• ماهیت حسابهای دریافتی

مطالبات واحد تجاری شرکت اعم از فروش کالا، پرداخت مساعده، پرداخت وام و … حسابهای دریافتی را نشان می‌دهند. حسابهای دریافتی جزء دارایی‌ها به حساب می‌آید و از آنجایی که دارایی‌های شرکت ماهیت بدهکار دارند، حساب دریافتی نیز ماهیت بدهکار به خود می‌گیرد.

• حسابهایی با ماهیت دو گانه

این نوع حساب را می‌توان در سمت راست و یا چپ معادله حسابداری قرار داد و مانده را در پایان سال می‌تواند بدهکار و یا بستانکار باشد.

• حسابهای فاقد ماهیت

این نوع حساب جنبه تعهدی دارد و تغییر در آنها به عنوان رویداد مالی به شمار نمی‌آید.

نحوه تشخیص ماهیت حسابها

برای شناخت ماهیت یک حساب در ابتدا باید به این نتیجه رسید که این حساب گیرنده ارزش است و یا ارزش دهنده است. اگر حسابی به شرکت ارزشی اضافه نمود این حساب ماهیت بستانکار خواهد داشت. اما اگر حسابی از ارزش شرکت چیزی کاست آن حساب ماهیت بدهکار دارد.
همانطور که می‌دانید حسابهایی که مانده آنها بدهکار شود ماهیت بدهکار دارند. افزایش در مقدار این حسابها در سمت بدهکار و کاهش آن در بستانکار قرار داده می‌شود. اما اگر مانده حساب بستانکار شود باید افزایش آن در سمت بستانکار و کاهش آن در سمت بدهکار ثبت شده و ماهیت بستانکار دارند.

انواع حساب در حسابداری

تا اینجا به ماهیت حسابها در حسابداری اشاره داشتیم اما بد نیست بدانید که انواع حساب در حسابداری به چه شکل تقسیم‌بندی می‌شوند.

• حسابهای موقت

حسابهایی که به شکل سود و زیان مشخص می‌شوند حسابهای موقت هستند. چرا که در انتها مانده این حسابها یا به صورت سود و یا به صورت زیان بسته خواهند شد. این حسابها شامل درآمد فروش، خرید، هزینه‌های مستقیم خرید، برگشت از فروش، برگشت از خرید، تخفیفات نقدی خرید و فروش، کلیه هزینه‌ها و … می‌شود.

• حسابهای دائمی

حسابهایی که به یک دوره مالی مربوط نمی‌شود و در انتهای هر دوره مالی به دوره مالی بعد منتقل می‌شود را حسابهای دائمی یا ترازنامه می‌نامیم. حسابهای موجودی نقد و بانک، حسابهای دریافتنی/پرداختنی، موجودی مواد و کالا، پیش دریافتها، پیش پرداختها و … همگی شامل حسابهای دائمی هستند.

• حسابهای مخلوط

مشخصا این حسابها ترکیبی از حسابهای دائمی و حسابهای موقت هستند. در پایان سال مالی آن قسمت از حسابهای موقت با استفاده از تعدیلات باید به عنوان درآمد و یا هزینه شناسایی شده و بسته شوند. بقیه حسابهای دائمی نیز به ترازنامه انتهای دوره منتقل می‌شوند.